Północno-wschodnia Polska to kraina stanowiąca w średniowieczu przestrzeń graniczną pomiędzy Polską, Jaćwieżą, Wielkim Księstwem Litewskim i Rusią. Burzliwe dzieje tych ziem odcisnęły piętno tworząc niezwykłą mozaikę kulturowo-etniczną. Do dziś, mimo granic geograficznych, w sferze kulturowej, etnicznej, obyczajowej, religijnej, a także w kwestii architektonicznej, żadne linie podziału nie są dostrzegalne.

Mieszankę wielu narodowości dostrzeżemy nie tylko w architekturze sakralnej, ale także w budownictwie mieszkalnym, miejscowych gwarach, lokalnych obyczajach, jak również oczywiście w regionalnych potrawach.

Wśród cywilizacji, których ślady są najbardziej widoczne do dziś, wyróżnić można kilka ważnych wspólnot.

JAĆWINGOWIE

Stanowili jeden z najbardziej wojowniczych i najpotężniejszych ludów bałtyjskich. Tworzyli luźne związki rodowo-plemienne, na których czele stała starszyzna. Społeczności te jednoczyły się na czas wojen lub wypraw łupieżczych. Wówczas wybierano wspólnego wodza. Z czasem wodzowie starali się zjednoczyć plemiona w księstwo, jednak bez skutku. W swoich wyprawach wojennych Jaćwingowie potrafili się zapuszczać daleko np. w okolice Grudziądza, Lublina, czy Włodzimierza Wołyńskiego. Przeciwko sobie mieli jednak Rusinów, Polaków i Krzyżaków, którzy w 1283 r., dokonali ich zagłady. Oprócz waleczności Jaćwingowie posiadali także swoją bardzo charakterystyczną kulturę i wierzenia, a pozostałości po ogromnych grodziskach możemy oglądać do dziś. 

PRAWOSŁAWIE

Najwięcej pamiątek na wschodnich rubieżach Polski stanowi jednak dziedzictwo prawosławnych osadników z Ukrainy, Białorusi i Litwy. Spośród tej półmilionowej wspólnoty wyznaniowej w naszym kraju, najwięcej jej członków zamieszkuje obszar Podlasia, gdzie znajduje się ok. 150 prawosławnych świątyń. Uczestnictwo w prawosławnym nabożeństwie dostarcza niezwykłych emocji. Jego mistyka połączona ze śpiewem niebywałych chórów, mnóstwem świeć i zapachem kadzideł stanowi jedną z najbardziej pożądanych atrakcji. Oprócz przepięknych, zarówno ze względów architektonicznych, jak i urok wnętrz cerkwi, w [rag ramie znajdą się również m.in. staro obrzędowe molenny, jak również związane z nimi, służące do kąpieli banie.

   

ŻYDZI

Wschód Polski, który niegdyś stanowił jej serce (obszar dawnego Królestwa Polskiego i Carstwa Rosyjskiego) to teren, w którym występowały liczne żydowskie miasteczka. Bywały one zwykle niewielkie, jednak społeczność żydowska odgrywała w nich najważniejszą rolę. Żydzi Aszkenazyjscy mówili w Jidisz, a ich spora część asymilowała się (zwłaszcza klasa średnia i wyższa) z Polakami. Specyficzny klimat tych miejsc to dzisiaj totalnie egzotyczny świat, który niegdyś jednak był unikalnym na skalę światową. Przemierzając kolejne miejsca, będziemy zwiedzać liczne ślady pozostawione przez tą niezwykle barwną społeczność: charakterystyczne zabudowy typowego miasteczka żydowskiego („Sztetla”), wspaniale zachowane, przepiękne synagogi, domy talmudyczne oraz muzea. Dla miłośników kuchni regionalnych nie zabraknie także wykwintnych potraw serwowanych w najlepszych żydowskich restauracjach.

     

TATARZY, CZYLI POLSKI ORIENT

Tatarzy, a więc turecka społeczność wywodząca się z terenów Mongolii i Syberii, stanowią dziś najbardziej barwną wspólnotę zamieszkującą nasz kraj. Sprowadzeni zostali na tereny Litwy i Rzeczypospolitej przez litewskiego księcia Witolda pod koniec XIV wieku. Mimo wielowiekowego przywiązania do Polski wciąż pozostają oni wierni własnej tradycji i religii. Spośród wielu tatarskich wsi kilka pozostało do dziś, a znajdujące się w nich drewniane meczety oraz zabytkowe mizary zostały uznane za pomnik historii i stanowią jedne z największych atrakcji całej Wschodniej Polski. Nieodłącznym elementem naszego tatarskiego szlaku będzie także regionalna kuchnia, która po prostu nie ma sobie równych.

  

Kresy to także obszar występowania wielu innych, mniej znanych odłamów głównych religii (w tym staroobrzędowców oraz neounitów). To także skupisko przepięknych kościołów i klasztorów, których nie tylko architektura, ale i historia stanowią o ich niezwykłości.